Hoe voeg je een bron toe - deel 1: Herkomst

Telkens wanneer je een nieuwe bron aan je onderzoeksproject toevoegt vereist Centurial dat je details over de bron zelf invoert. Waarom is dat zo en hoe werkt het?

De Brondialoog

Telkens wanneer je een nieuwe bron toevoegt, begint Centurial met de Brondialoog::

Nu heeft deze Brondialoog 3 hoofddoelen, waarvan we de eerste in dit bericht zullen bespreken. Dit eerste doel gaat helemaal over jou, de onderzoeker, die zich volledig bewust wordt van welke versie of weergave van de bron die je daadwerkelijk gebruikt en bestudeert.

Bronrepresentaties

In de loop der jaren worden bronnen om verschillende redenen gereproduceerd:

• Sommige archieven willen hun gegevens beschikbaar stellen via hun website, dus scannen ze elke record en maken ze digitale afbeeldingen van de records die de bezoekers van hun website kunnen analyseren.
• Er zijn veel websites beschikbaar die de graven op begraafplaatsen catalogiseren en fotograferen, zodat genealogische onderzoekers zoals wij bepaalde graven op internet kunnen opzoeken.
• Sommige organisaties, zoals de Family History Library in Salt Lake City, hebben vele vitale en kerkelijke archieven van over de hele wereld gescand en duizenden microfilms gemaakt.
• Websites voor onderzoek maken niet alleen digitale afbeeldingen van archiefgegevens, maar halen daaruit ook alle informatie en slaan die op in databases die je kunt doorzoeken.
• De herdruk van veel boeken vindt jaren later plaats, men vertaalt ze of laat er een uittreksel van maken.
• Certificaten die op aanvraag worden samengesteld, worden aangemaakt op basis van originele archiefgegevens.
• Enz.

Iedere keer dat men voor deze en andere doeleinden een bron reproduceert wordt een nieuwe versie of representatie van die bron gemaakt. Bijvoorbeeld bij de begrafenis van een persoon plaatst men een grafsteen of een andere soort markering op het graf; dit is de eerste of originele weergave. Later kan een fotograaf de begraafplaats bezoeken om elke grafsteen te fotograferen, waardoor een tweede weergave van dezelfde bron ontstaat. Nog weer later besluit een website zoals findagrave.com om deze foto's openbaar te maken en een online digitaal scan van de foto te maken: dit is de derde weergave van dezelfde bron. Als de website ook nog de informatie van de grafsteen transcribeert en in een database vermeldt, is er een vierde weergave gemaakt.

Herkomst

Een familieonderzoeker die bezig is het bewijsmateriaal voor een bepaalde onderzoeksvraag te evalueren wil de kwaliteit van een bron nauwkeuriger bepalen. Een belangrijke indicator voor die kwaliteit is de herkomst van de bron. De herkomst moet gezien worden als ‘het spoor van representaties’, vanaf degene die je bestudeert tot de eerste, oorspronkelijke representatie van de bron.

Hoe verder een bronrepresentatie afstaat van de oorspronkelijke bron, des te meer informatie gewijzigd kan zijn of verloren gegaan, waardoor de kwaliteit van de bron afneemt:

• Elke nieuwe weergave voegt kleine of grote fouten toe. Een foto toont mogelijk niet de hele grafsteen. De persoon die de tekst overschrijft kan het mogelijkerwijs niet correct lezen of kan een typefout invoeren. Een microfilm kan van slechte kwaliteit zijn, misschien een belangrijk detail verbergen of onleesbaar maken.
• Als je de oorspronkelijke bron kunt bekijken, kunt je meestal óók de context van de bron bekijken. Zijn familieleden begraven op dezelfde begraafplaats? Hoe zijn de vermeldingen ervan in het boek met archiefgegevens geordend?

Het is dus noodzakelijk dat een onderzoeker de meest originele representatie van de bron vindt die beschikbaar is.

Herkomst invoeren in Centurial

In de Brondialoog is de herkomst van de bron het eerste dat door de gebruiker moet worden bepaald, dus deze staat dan ook in het bovenste gedeelte van het dialoogvenster:

Op dit punt moedigt Centurial je aan om precies aan te geven welke weergave van de bron jij, de onderzoeker, hebt bestudeerd en geanalyseerd. Stel nu dat je zelf een begraafplaats hebt bezocht en dat je een voor je onderzoek interessante grafsteen hebt gevonden. Dan heb je persoonlijk de begraafplaats bestudeerd, dus dát wordt jouw bron. Je kunt dus in Centurial het brontype 'Begraafplaats' selecteren aan de linkerkant van de Brondialoog:

Daarmee heb je de herkomst effectief ingesteld op 'Begraafplaats'.

Tijdens het bezoeken van de begraafplaats heb je waarschijnlijk een foto gemaakt van de bewuste grafsteen en zul je deze foto in Centurial willen toevoegen aan de bron, wanneer de bron eenmaal is aangemaakt. Merk op dat - hoewel je deze foto aan de bron hebt toegevoegd - je niet de foto, maar juist de begraafplaats hebt bestudeerd. De foto van de grafsteen maakt daarom geen deel uit van de herkomst.

Het wordt echter een heel ander verhaal als een familielid of een collega-onderzoeker je een foto toont van een grafsteen. Dan heb je als de onderzoeker niet persoonlijk de begraafplaats bezocht en bestudeerd, maar een foto ervan. Díe herkomst leg je dan ook in Centurial vast als een ander type bron, namelijk het brontype 'Foto':

Je kunt nu - door op de knop 'Volgende' onderaan de Brondialoog te klikken of door op de link '[selecteer type]' te klikken - het brontype van deze ‘tweede generatie’ als volgt selecteren:

Dan bestaat er nog de mogelijkheid dat je een van de vele websites bezoekt, die grafstenen fotograferen en indexeren. Je hebt dus een online digitale afbeelding van een foto van een begraafplaats bestudeerd:

Merk op dat je het snelmenu (beschikbaar door bovenin op te klikken) kunt gebruiken om lagen in te voegen, te verplaatsen of te verwijderen.

Bronclassificatie

Deze laatst besproken weergave is 2 generaties verwijderd van de oorspronkelijke grafmarkering, maar dat maakt de bron zeker niet onbruikbaar, en het is prima in orde als je verder gaat en in Centurial de informatie uit de digitale afbeelding extraheert. Houd er echter wel rekening mee dat er meer informatie beschikbaar komt wanneer je zelf de begraafplaats bezoekt.

De kwaliteit van de bron wordt in Centurial uitgedrukt als de bronclassificatie. Dat proces van afleiden verloopt automatisch. Stel dat je zoals in het voorbeeld van de begraafplaats zelf de begraafplaats hebt bezocht, dan wordt de bron geclassificeerd als origineel. Heb je een foto van de begraafplaats of een online digitale afbeelding ervan bestudeerd, dan wordt de bron geclassificeerd als duplicaat-origineel, wat aangeeft dat de bron weliswaar niet zo goed is als het origineel, maar zeker niet veel minder goed, want afbeeldingen stellen de onderzoeker per slot van rekening in staat een goede blik te werpen op wat meestal de oorspronkelijke bron zelf toont. Samengevat:

Generaties	Herkomst	Classificatie
1	Begraafplaats	origineel
2	Foto van een begraafplaats	duplicaat origineel
3	Digitale scan van een foto van een begraafplaats	duplicaat origineel

Meer voorbeelden

Nu we de concepten van herkomst en bronclassificatie gedefinieerd hebben, kunnen we nog een paar voorbeelden bekijken.

Originele archieven en tellingen

Originele archieven, gecreëerd door de overheid, kerken, begraafplaatsen van eenndere instanties, kunnen meestal direct in een openbaar archief worden bestudeerd. Meer en meer archieven publiceren deze gegevens ook online. Soms wordt alleen een uittreksel online gepubliceerd in de vorm van een database-vermelding. Aangezien deze extracten omissies of typefouten kunnen bevatten, zijn ze mogelijk van mindere kwaliteit dan de oorspronkelijke bron, dus ze worden geclassificeerd als afgeleide.

Generaties	Herkomst	Classificatie
1	Akte van de burgerlijke stand	origineel
2	Digitale scan van een kerkboek	duplicaat origineel
3	Digitale scan van een microfilm van een volkstelling	duplicaat origineel
2	Databasevermelding van een lokaal overheidsrecord	afgeleide

Nogmaals, het opnemen van een digitale afbeelding of screenshot van een online digitale afbeelding in Centurial verandert niets aan de herkomst: voor je onderzoek heb je de digitale afbeelding zelf bestudeerd.

Geschreven werken

Weer een andere klasse zijn de geschreven bronnen. Dit zijn meestal gepubliceerde werken, gemaakt door een of meer auteurs. Deze auteurs hebben hoogstwaarschijnlijk zelf veel bronnen bestudeerd en hun conclusies vastgelegd in een boek, tijdschriftartikel, onderzoeksrapport of krantenartikel. Meestal bevatten geschreven bronnen een bibliografie of een ander overzicht van de bronnen die voor hun onderzoek zijn gebruikt. Maar uiteindelijk zijn de auteurs de bron en níet de bronnen die zij gebruikten. Zij presenteren tenslotte hun interpretatie van deze bronnen in dat boek.

Generaties	Herkomst	Classificatie
1	Boek	geschreven
1	Onderzoeksrapport	geschreven
2	Herdruk van een boek	geschreven
2	HTML-editie van een tijdschriftartikel	geschreven
2	Vertaling van een krantenartikel	geschreven

Familiestukken

Familiestukken zijn documenten, brieven, trouwboekjes, schoolcertificaten, plakboeken, fotoalbums, enz. die binnen families van generatie op generatie worden overgedragen. De meeste zijn te classificeren als geschreven, behalve certificaten of uittreksels van officiële archieven.

Generaties	Herkomst	Classificatie
1	Rouwkaart	geschreven
1	Brief	geschreven
1	Trouwboekje	duplicaat origineel
1	Plakboek	geschreven

Internet

Websites die pagina's, blogs, wiki-artikelen of posts op sociale media bevatten, worden geclassificeerd als geschreven. Als een website digitale afbeeldingen van een originele bron bevat, wordt deze geclassificeerd als duplicaat origineel. Online database-invoer met uittreksels uit originele gegevens worden geclassificeerd als afgeleid.

Generaties	Herkomst	Classificatie
1	Webpagina	geschreven
1	Wiki-vermelding	geschreven
2	Digitale scan van een volkstelling	duplicaat origineel
1	Databasevermelding van een begraafplaatsakte	afgeleide

Persoonlijke kennis en interviews

Persoonlijke kennis is meestal een goed uitgangspunt voor familieonderzoek. Houd er echter rekening mee dat herinneringen kunnen veranderen, draaien en verdwijnen; daarom worden ze geclassificeerd als geschreven. Gebruik voor uw eigen persoonlijke kennis het brontype Persoonlijke kennis. Gebruik het brontype Interview voor persoonlijke kennis van iemand anders.

Generaties	Herkomst	Classificatie
1	Persoonlijke kennis	geschreven
1	Interview	geschreven

GEDCOM

Een laatste brontype dat we hier willen bespreken, is een GEDCOM-bestand. GEDCOM is een formaat voor het uitwisselen van genealogische gegevens tussen softwareapplicaties. Wanneer je een GEDCOM-bestand ontvangt met informatie die relevant is voor je onderzoek, kun je met Centurial dit GEDCOM-bestand automatisch importeren. Het programma zal dan het brontype GEDCOM gebruiken en het zal worden geclassificeerd als geschreven, omdat namelijk een GEDCOM niet anders is dan een onderzoeksrapport: het bevat de conclusies en interpretaties van de auteur(s) van de GEDCOM.

Generaties	Herkomst	Classificatie
1	GEDCOM	geschreven

Een voor de hand liggende uitzondering is wanneer je het eigen reeds bestaande onderzoek importeert met behulp van een GEDCOM-bestand. Deze handeling wordt in Centurial import als een project genoemd en Centurial zal in dat geval proberen alle verschillende bronnen uit de GEDCOM te extraheren.

Terugvinden van bronnen

In het tweede deel van deze blog zullen we kijken naar het tweede hoofddoel van het dialoogvenster Bron: Vindplaatsen, ofwel jezelf of andere onderzoekers in de gelegenheid stellen om jouw bronnen terug te vinden.